του Αλέξη Σωτηρόπουλου, MSc

Η χώρα μας μπαίνει στο στίβο των εμπορικών αερομεταφορών στις 5 Ιουλίου 1930, καθώς με ενέργειες του ελληνικού κράτους και ιδιώτες, υπεγράφη σύμβαση για την ίδρυση της πρώτης ομόρρυθμης εταιρείας αερομεταφορών με την επωνυμία ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΙΚΑΡΟΣ. Αποστολή της εταιρείας ήταν η εκτέλεση δρομολογίων σε κάποια από τα τότε υποτυπώδη αεροδρόμια της χώρας. Ωστόσο με τα πενιχρά υλικά και τεχνικά μέσα και την απροθυμία προσέλευσης του επιβατικού κοινού, η εταιρεία οδηγήθηκε μοιραία μέσα σε λίγους μήνες σε χρεοκοπία. Το 1931 η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΝΑΕΡΙΩΝ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ (Ε.Ε.Ε.Σ.) ανέλαβε τις υποχρεώσεις του ΙΚΑΡΟΥ. Η πλειοψηφία των μετοχών της εταιρείας ανήκε στην Εθνική Τράπεζα. Το πρώτο δρομολόγιο της εταιρείας (Αθήνα-Θεσσαλονίκη) πραγματοποιήθηκε στις 10/07/1931, ενώ μεταξύ των επιβατών ήταν και ο τότε Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος. Το στόλο της εταιρείας αποτελούσαν τέσσερα δωδεκαθέσια αεροπλάνα τύπου JUNKERS 24. Η εκπαίδευση του προσωπικού (ιπταμένων και τεχνικών) έγινε στη Γερμανία. Ωστόσο με την έναρξη του ελληνο-ιταλικού πολέμου στις 28/10/1940 τα αεροπλάνα και το προσωπικό της τέθηκαν στη διάθεση του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης, όπου πρόσφεραν εξαιρετικές υπηρεσίες κατά τη διάρκεια του πολέμου, μεταφέροντας για παράδειγμα εφόδια στους στρατιώτες μας στο αλβανικό μέτωπο.

Το 1935 ο Στέφανος Ζώτος (απόστρατος Αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας), ιδρύει την ομόρρυθμη εταιρεία ΤΕΧΝΙΚΑΙ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΑΙ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ (Τ.Α.Ε.) της οποίας η δραστηριότητα ήταν η εκπαίδευση ιδιωτών χειριστών αεροσκαφών και αερομεταφορές (αεροταξί) εκτός του δικτύου της Ε.Ε.Ε.Σ. Η λειτουργία της εταιρείας σταμάτησε το 1940, με την έναρξη του ελληνο-ιταλικού πολέμου, ενώ ο στόλος της καταστράφηκε. Μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου και συγκεκριμένα στις αρχές του 1946, με τη συμμετοχή της αμερικάνικης TWA, ο Στέφανος Ζώτος οργανώνει την Τ.Α.Ε. ως την πρώτη μεταπολεμική αεροπορική εταιρεία της χώρας. Στις 03/09/1946 η Τ.Α.Ε. εκτελεί το πρώτο της δρομολόγιο (Αθήνα-Θεσσαλονίκη-Αθήνα). Ενώ δύο ημέρες αργότερα συνδέεται η Αθήνα με τα Χανιά και το Ηράκλειο. Η ίδρυση και οργάνωση της Τ.Α.Ε. πραγματικά αποτέλεσε έναν άθλο, αν σκεφτούμε τις συνθήκες διαβίωσης και το οικονομικό χάος που βρισκόταν η χώρα μας μετά τη γερμανική κατοχή. Η πρώτη αίθουσα επιβατών στο αεροδρόμιο του Ελληνικού στεγάστηκε σε μια μεγάλη σκηνή! Η εξυπηρέτηση των επιβατών γίνεται με αεροπλάνα DC-3, τα οποία διέθεταν 21 θέσεις επιβατών, μία θέση ιπταμένης συνοδού και τέσσερις θέσεις cockpit. Στις 04/10/1946 η Τ.Α.Ε. ξεπερνάει τα σύνορα της Ελλάδας και προσγειώνεται στο αεροδρόμιο Orly του Παρισιού.

Οι τέσσερις πρώτοι μήνες λειτουργίας της Τ.Α.Ε. το 1946 έδειξαν ότι οι αερομεταφορές στην Ελλάδα είχαν καλές προοπτικές, γι’ αυτό το λόγο η διοίκηση της εταιρείας αποφάσισε να διευρύνει το στόλο της, με την αγορά τριών καινούργιων DC-3. Άλλωστε η έλλειψη οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου και το εμφυλιοπολεμικό κλίμα στη χώρα μας, έκαναν την αεροπορική μεταφορά να μοιάζει με ακριβό αλλά ασφαλές μέσο.

Η προσπάθεια για περαιτέρω ανάπτυξη της εταιρείας βρήκε δυστυχώς ως εμπόδιο το ελληνικό κράτος, το οποίο εκτός από τη μεγαλύτερη φορολογία στα καύσιμα, στα ανταλλακτικά και στα τέλη προσγειώσεως, αποφάσισε το 1947 να επιτρέψει την ίδρυση τριών νέων ανταγωνιστριών αεροπορικών εταιρειών (ΕΛΛ.Α.Σ, Α.Μ.Ε και ΔΑΙΔΑΛΟΣ).

Στις 13/09/1947 ιδρύθηκε η εταιρεία ΕΛΛΗΝΙΚΑΙ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΑΙ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΙ (ΕΛΛ.Α.Σ) από τα Μετοχικά Ταμεία Στρατού, Ναυτικού, Αεροπορίας και Πολιτικών Υπαλλήλων με τη συνεργασία της SCOTTISH AVIATION, η οποία έχοντας έδρα το Prestwick της Σκωτίας ανέλαβε την ευθύνη για την τεχνική και την πτητική εκμετάλλευση των αεροσκαφών της εταιρείας. Στις 29/02/1948 πραγματοποιήθηκε η πρώτη πτήση της ΕΛΛ.Α.Σ στη γραμμή Αθήνα-Λονδίνο-Prestwick με ένα τετρακινητήριο Β24 LIBERATOR, το οποίο είχε 24 θέσεις. Επιπλέον τις αμέσως επόμενες ημέρες ξεκίνησαν τα δρομολόγια εσωτερικού, τα οποία σύνδεσαν την Αθήνα με Θεσσαλονίκη, Ρόδο και Ηράκλειο. Στο επόμενο διάστημα αυξήθηκαν τα δρομολόγια της εταιρείας προς άλλους προορισμούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό όπως Παρίσι, Ρώμη, Λευκωσία, Κάιρο, Κέρκυρα, Καβάλα και Ιωάννινα.

Η ιδιωτική εταιρεία ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑΙ ΕΛΛΑΔΟΣ (Α.Μ.Ε.), ιδρύθηκε το 1947 αλλά ξεκίνησε τακτικές πτήσεις το 1949 από την Αθήνα προς το Άργος Ορεστικό της Καστοριάς, με ένα οκταθέσιο αεροπλάνο τύπου AVRO ANSON, ενώ σύντομα άρχισε πτήσεις από Αθήνα προς Κέρκυρα και Καλαμάτα. Ένας από τους πρώτους πιλότους της εταιρείας ήταν ο Παναγιώτης Κυρτάτος, με λαμπρή καριέρα αργότερα στην Ολυμπιακή Αεροπορία, καθώς διετέλεσε Γενικός Διευθυντής της εταιρείας.

Η εταιρία ΔΑΙΔΑΛΟΣ ιδρύθηκε το 1947 και άρχισε πτήσεις στις 24/01/1949 με ένα JU-52 από Αθήνα προς Αλεξανδρούπολη μεταφέροντας φορτίο. Η εταιρεία σταμάτησε τη λειτουργία της το 1950, καθώς της αφαιρέθηκε η άδεια πτητικής εκμετάλλευσης από την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, επειδή είχε ένα μόνο αεροσκάφος, το οποίο ήταν σε κακή κατάσταση.

Η δύσκολη οικονομική κατάσταση των τριών εταιρειών επέβαλλε τη συγχώνευση τους, η οποία πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 1951. Η μικρή ελληνική αγορά δεν μπορούσε άλλωστε να “αντέξει” την ύπαρξη πολλών αεροπορικών εταιρειών. Οι τρεις εταιρείες (Τ.Α.Ε., ΕΛΛ.Α.Σ. και Α.Μ.Ε.), συγχωνεύτηκαν σε μια με το όνομα ΕΘΝΙΚΑΙ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΙ Τ.Α.Ε. (NATIONAL GREEK AIRLINES) με αεροπορικό στόλο που διέθετε 19 αεροσκάφη. Ωστόσο παρά τη συγχώνευση η εταιρεία παρουσίαζε οικονομική δυσπραγία, η επιβατική κίνηση παρουσίαζε μείωση, ενώ παράλληλα δυστυχώς δεχόταν συνεχή οικονομικό πόλεμο από την κυβέρνηση. Επίσης η εταιρεία ήταν αναγκασμένη να συνάπτει διαρκώς νέα δάνεια προκειμένου να εξοφλήσει εκείνα που είχε πάρει. Το 1954 η εταιρεία βρίσκεται υπό εκκαθάριση με αβέβαιο μέλλον, η επιβατική κίνηση συνεχίζει να μειώνεται, ενώ πολλοί από τους ιπτάμενους και από τους τεχνικούς φεύγουν προς εταιρείες της Μέσης Ανατολής. Αποτέλεσμα ήταν το 1955 η εταιρεία να εκτεθεί σε πλειστηριασμό με πρώτη προσφορά 60.000.000 δραχμές. Τελικά κατακυρώθηκε στο Ελληνικό Δημόσιο λόγω έλλειψης άλλων ενδιαφερομένων. Το μέλλον της εταιρείας ήταν αβέβαιο.

Στις 30 Ιουλίου 1956 υπογράφτηκε η σύμβαση εξαγοράς της Τ.Α.Ε. από τον Αριστοτέλη Ωνάση, έναντι ποσού 2.000.000 δολαρίων. Έτσι τελειώνει η αβεβαιότητα της εξέλιξης των Ελληνικών Δημόσιων Αερομεταφορών και ανοίγει ο δρόμος για την ίδρυση της Ολυμπιακής Αεροπορίας.

Το παραπάνω απόσπασμα είναι από το Λεύκωμα “Ολυμπιακή Αεροπορία 1957-2007: Μισός αιώνας στους ουρανούς”.

18/03/2009

Ο Αλέξης Σωτηρόπουλος είναι δημοσιογράφος, Εργαστηριακός Συνεργάτης στο Τμήμα Τουριστικών Επιχειρήσεων του ΤΕΙ Πειραιά & Καθηγητής στο ΙΕΚ Le Monde