Η Ελλάδα αποτελεί έναν από τους δημοφιλέστερους τουριστικούς προορισμούς παγκόσμια, καθώς δέχεται ετησίως περίπου 15 - 16 εκατ. τουρίστες, γεγονός που την τοποθετεί στις πρώτες 20 θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης των χωρών υποδοχής. Η χώρα μας δέχεται μαζικό τουρισμό, καθώς έχει καθιερωθεί διεθνώς ως προορισμός παραθερισμού και αναψυχής, λόγω των μεγάλων πλεονεκτημάτων-χαρακτηριστικών της, δηλαδή τον ήλιο και τη θάλασσα. Σύμφωνα μάλιστα με έρευνες που έχουν διεξαχθεί, το 75% των τουριστών έρχονται στη χώρα μας για διακοπές και ψυχαγωγία. Ωστόσο ο μαζικός τουρισμός έχει σοβαρά μειονεκτήματα, μεταξύ άλλων την εποχικότητα και τη χαμηλή τουριστική δαπάνη. Επιπλέον ο τουρισμός μας εξαρτάται από τους μεγάλους tour operators, οι οποίοι έχουν ισχυροποιηθεί δημιουργώντας μονοπώλια που πιέζουν για ολοένα και χαμηλότερες τιμές. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία η συντριπτική πλειοψηφία των τουριστών (περίπου 85%) επισκέπτονται την Ελλάδα, το εξάμηνο μεταξύ Μαΐου και Οκτωβρίου. Ενώ είναι αξιοσημείωτο πάνω από το 50% του συνολικού όγκου των τουριστών έρχονται την περίοδο Ιουνίου-Αυγούστου. Επίσης είναι γνωστό ότι υπάρχουν τουριστικοί προορισμοί στη χώρα, των οποίων η τουριστική κίνηση συγκεντρώνεται αποκλειστικά τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο.

Η εποχικότητα έχει δυσμενείς επιπτώσεις στα έσοδα και κατ’ επέκταση στη βιωσιμότητα των τουριστικών επιχειρήσεων και βέβαια στην εθνική οικονομία, καθώς ο τουρισμός θεωρείται μια από τις σημαντικότερες πηγές εσόδων γιατί αποδίδει 12 δις ευρώ περίπου κάθε χρόνο. Το 70% των 9.200 ξενοδοχειακών μονάδων της χώρας, λειτουργούν έως έξι μήνες το χρόνο (ενώ είναι πολλές που λειτουργούν μόνο για τρεις ή τέσσερις μήνες), με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγάλη εποχική ανεργία, κυρίως το διάστημα Νοεμβρίου - Απριλίου. Σε αυτό συμβάλλει και η (παράλληλη) εποχική λειτουργία μεγάλου αριθμού τουριστικών επιχειρήσεων σε ολόκληρη την επικράτεια όπως: εστιατόρια, bars, clubs, campings και καταστήματα με τουριστικά είδη. Επιπλέον η εποχικότητα αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για επενδύσεις στο χώρο του τουρισμού, καθώς έχει ως αποτέλεσμα τη μικρή αποδοτικότητα των επενδυμένων κεφαλαίων. Επίσης καθιστά δύσκολη την εξεύρεση ικανού και εξειδικευμένου προσωπικού μόνο για λίγους μήνες και έχει επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον, λόγω της εντατικής χρησιμοποίησης του σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα κάθε χρόνο. Η πλειοψηφία των υποδομών του “τουριστικού οικοδομήματος” στην Ελλάδα, λειτουργούν μόνο για λίγους μήνες και το σημαντικότερο, πέρα των αντοχών τους και στη συνέχεια υπολειτουργούν ή/και “νεκρώνουν”, ενώ το ίδιο ισχύει και για το ανθρώπινο δυναμικό, το οποίο εκτός περιόδου αιχμής, είτε υποαπασχολείται είτε παίρνει επίδομα από το ταμείο ανεργίας. Πραγματικά εδώ και πολλά χρόνια γίνεται συζήτηση για την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Το καλοκαίρι το τουριστικό προϊόν της χώρας μας είναι πολύ ισχυρό, με διεθνή φήμη και αναγνώριση, ωστόσο έχει διάρκεια μόνο ορισμένους μήνες, η οποία δεν είναι ικανή να συντηρήσει ένα μεγάλο τμήμα των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον τουρισμό. Επιπλέον η Ελλάδα έχει να αντιμετωπίσει προορισμούς από την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου (Τουρκία, Κροατία, Αίγυπτος, των οποίων η προώθηση του τουρισμού τους βασίζεται στην ίδια λογική, αλλά με πολύ χαμηλότερες τιμές, οι οποίες αποτελούν το βασικότερο κριτήριο επιλογής του καταναλωτή μαζικών υπηρεσιών τουρισμού. Εκτός όμως από τις καλύτερες τιμές, οι παραπάνω προορισμοί προσφέρουν σε αρκετές περιπτώσεις (και) καλύτερες υπηρεσίες. Επομένως η άφιξη τουριστών με μεγαλύτερο διαθέσιμο εισόδημα δεν θα είναι εφικτή, χωρίς να υπάρχει θεαματική άνοδος στην ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών. Άρα το στοίχημα της ποιότητας αποτελεί μονόδρομο για τον τουρισμό το οποίο πρέπει να κερδίσουμε με κάθε τρόπο.

Όλα αυτά είναι αποτέλεσμα αφενός της απρογραμμάτιστης και αποσπασματικής πολλές φορές πολιτικής της ελληνικής πολιτείας στον τομέα του τουρισμού για πολλές δεκαετίες και αφετέρου της αντίληψης ενός μεγάλου αριθμού επιχειρηματιών του τουριστικού τομέα που μέχρι και σήμερα βλέπουν την ανάμειξη τους στον κλάδο ως μέσο γρήγορου και εύκολου πλουτισμού.

Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν. Η πολυσυζητημένη ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, οι οποίες θα συμπληρώσουν ουσιαστικά το κύριο τουριστικό προϊόν της χώρας (ήλιος-θάλασσα) και η δημιουργία υποδομών ή η βελτίωση των υπαρχόντων (π.χ. μαρίνες), είναι μονόδρομος. Είναι γνωστό ότι υπάρχουν πολλές προτάσεις για την άμβλυνση της εποχικότητας και την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου στην Ελλάδα. Οι κυριότερες μορφές τουρισμού που έχουν όλες τις προϋποθέσεις να αναπτυχθούν στη χώρα μας είναι: συνεδριακός, πολιτιστικός, αθλητικός, ορεινός, περιηγητικός, τρίτης ηλικίας παράλληλα με τη δημιουργία ειδικών τουριστικών υποδομών όπως γήπεδα golf, κέντρα θαλασσοθεραπείας/spa και τουριστικές κατοικίες. Όλες οι παραπάνω εναλλακτικές μορφές και ειδικές υποδομές τουρισμού θα συντελέσουν αποφασιστικά στην αναβάθμιση και στον εμπλουτισμό του τουριστικού μας προϊόντος και θα προσελκύσουν τουρίστες υψηλότερου εισοδήματος. Άλλωστε το πρόβλημα του ελληνικού τουρισμού είναι ποιοτικό και όχι ποσοτικό και ο στόχος πρέπει να είναι η αύξηση των εσόδων και όχι του αριθμού των εισερχομένων τουριστών. Επομένως πρέπει να αναπτυχθούν μορφές τουρισμού, για να καταπολεμηθεί η εποχικότητα και να προσελκύσουμε περισσότερους και κυρίως καλύτερους (οικονομικά) τουρίστες, για όσο το δυνατό μεγαλύτερο διάστημα του χρόνου. Αυτό δεν μπορεί και δεν πρέπει να οδηγήσει τους τουριστικούς παράγοντες της χώρας σε υπερφίαλες απόψεις, όπως έχει γίνει σε αρκετές περιοχές, οι οποίες στην προσπάθεια τους για καταπολέμηση της εποχικότητας, επιδιώκουν (έστω και θεωρητικά) την προσέλκυση τουριστών όλων των κατηγοριών. Είναι λογικό οι τουριστικοί φορείς της χώρας (δημόσιοι και ιδιωτικοί) έχοντας συνειδητοποιήσει ότι η ικανοποιητική απόδοση των επενδυμένων κεφαλαίων γίνεται συνεχώς και πιο δύσκολη, καθώς μεταξύ άλλων υπάρχει συνεχής πίεση από τους tour operators για χαμηλότερες τιμές, να στρέφουν το ενδιαφέρον τους στην προσέλκυση τουριστικών μεγαλύτερης οικονομικής επιφάνειας (high spenders). Αυτό έχει οδηγήσει αρκετές φορές στο παρελθόν φορείς τουριστικών προορισμών να επιδιώκουν να αναπτύξουν κάθε μορφή τουρισμού, η οποία είναι κερδοφόρα, όπως για παράδειγμα είναι ο συνεδριακός και το golf. Είναι όμως γνωστό ότι οι ανώτερες οικονομικά τάξεις δεν προτιμάνε τη χώρα μας για τουρισμό και ότι λίγες περιοχές της Ελλάδας έχουν τη δυνατότητα για προσέλκυση εύπορων τουριστών. Το συμπέρασμα από την παραπάνω ανάλυση είναι ότι οι τουριστικοί προορισμοί της χώρας θα πρέπει να επικεντρωθούν σε αυτά που διαθέτουν και μπορούν να προσφέρουν και όχι να επιδιώκουν την ανάπτυξη οποιασδήποτε μορφής τουρισμού. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο εναλλακτικός τουρισμός δεν προσφέρει τις ίδιες λύσεις για όλες τις περιοχές. Είναι γνωστό ότι όλοι οι φορείς προτείνουν για κάθε περιοχή της Ελλάδας τη δημιουργία ενός συνεδριακού κέντρου για την ανάπτυξη του συνεδριακού τουρισμού ή μιας μαρίνας για την ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού ή ενός γηπέδου golf. Όμως όλες οι περιοχές δεν έχουν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη όλων των εναλλακτικών μορφών και επιπλέον, αν δεν καταγραφούν και δεν ιεραρχηθούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της κάθε περιοχής, σε λίγα χρόνια όλοι οι τουριστικοί προορισμοί στην Ελλάδα θα προσφέρουν το ίδιο εναλλακτικό τουριστικό προϊόν.

Επιπλέον δεν πρέπει να λησμονούμε ότι ενώ οι τρεις πυλώνες του τουρισμού μας, είναι ο ήλιος, η θάλασσα και ο πολιτισμός, ο τελευταίος έχει αξιοποιηθεί πολύ λιγότερο σε σχέση με τις δυνατότητες που έχει. Η αδράνεια και η στασιμότητα έχουν στερήσει τη δυνατότητα να ξεφύγουμε από το αδιέξοδο του μαζικού τουρισμού και να δημιουργηθεί εισόδημα και νέες θέσεις εργασίας για ολόκληρη τη χρονιά.

Το συμπέρασμα είναι ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να αποτελεί (κυρίως) καλοκαιρινό τουριστικό προορισμό και θα προσελκύει τη μεγαλύτερη ποσότητα των τουριστών κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου, ωστόσο με στρατηγικό σχεδιασμό, οργάνωση και κατάλληλη προβολή, θα δημιουργηθεί τουριστικό ρεύμα και τις άλλες εποχές του χρόνου. Ο στόχος πρέπει να είναι αφενός η διατήρηση του μεγάλου αριθμού των αφίξεων κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και αφετέρου η προσπάθεια για αισθητή βελτίωση του αριθμού και της ποιότητας των τουριστών τις άλλες περιόδους.

Έχουν πλέον “ωριμάσει” οι συνθήκες, ενώ παράλληλα έχουν εξαντληθεί οι αναλύσεις και οι διαπιστώσεις. Είναι πλέον ώρα για πράξεις…