ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 1

Η αμερικανική ταξιδιωτική οδηγία για την Ελλάδα το 1985

Στις 15 Ιουνίου 1985, εκδηλώθηκε αεροπειρατεία σε Boeing 727 της TWA, λίγα λεπτά μετά την απογείωση του από το αεροδρόμιο του Ελληνικού. Το αεροσκάφος προερχότανε από το Κάιρο και με ενδιάμεση στάση στην Αθήνα θα κατέληγε στις ΗΠΑ. Οι αεροπειρατές οδήγησαν το αεροσκάφος στη Βηρυτό, απαιτώντας να απελευθερωθούν όλοι οι σιίτες μουσουλμάνοι, φυλακισμένοι στο Ισραήλ, ενώ απειλούσαν ότι θα “ανατινάξουν” το αεροπλάνο αν δεν ικανοποιηθούν. Τελικά η περιπέτεια για τους επιβάτες και το πλήρωμα έληξε στις 30 Ιουνίου με την απελευθέρωση τους. Ωστόσο από το αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών (State Department), εκδόθηκε ταξιδιωτική οδηγία, προειδοποιώντας τους Αμερικανούς πολίτες για ανεπαρκή μέτρα ασφαλείας στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Όπως βέβαια έγινε γνωστό εκ των υστέρων, τα όπλα των αεροπειρατών τοποθετήθηκαν στο αεροπλάνο όταν βρισκόταν στο Κάιρο και όχι στο Ελληνικό, επομένως η κατηγορία για πλημμελή μέτρα φύλαξης του αεροδρομίου, ήταν τελείως άδικη και υποβολιμαία.

Από τα τέλη του Ιουνίου άρχισαν οι ακυρώσεις των κρατήσεων σε πολλά ξενοδοχεία της χώρας. Πραγματικά η ταξιδιωτική οδηγία είχε ως αποτέλεσμα τη μεγάλη πτώση των εισερχομένων τουριστών από τις ΗΠΑ, (περίπου 600.000) σε όλες τις τουριστικές περιοχές. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι ύστερα σχεδόν από 20 και πλέον χρόνια, ο αριθμός των Αμερικανών τουριστών παραμένει σε χαμηλά επίπεδα. Όσον αφορά τον τουρισμό της Αθήνας τα στατιστικά στοιχεία “μιλάνε’’ από μόνα τους. Ενώ το 1980 πραγματοποιήθηκαν στα ξενοδοχεία της πρωτεύουσας 8,3 εκατομμύρια διανυκτερεύσεις, το 2001 πραγματοποιήθηκαν μόλις 5,1 εκατομμύρια, ενώ παράλληλα κατά το ίδιο διάστημα, οι διανυκτερεύσεις στο σύνολο των ξενοδοχείων της χώρας από 36,1 εκατομμύρια το 1980, αυξήθηκαν σε 61,6 εκατομμύρια το 2001. Επιπλέον χάθηκαν χιλιάδες θέσεις εργασίας σε ξενοδοχεία πέντε αστέρων στο κέντρο της Αθήνας, καθώς διέκοψαν οριστικά τη λειτουργία τους τη δεκαετία του ’80, ως αποτέλεσμα της μεγάλης πτώσης του τουρισμού. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το King George στην Πλατεία Συντάγματος (που όμως επαναλειτουργεί από το 2004) και ο Αστέρας μερικά μέτρα παραπάνω, που φιλοξενεί εδώ και αρκετά χρόνια υπηρεσίες του Υπουργείου Εξωτερικών.

Πολλοί υποστηρίζουν ότι μετά από την αμερικανική ταξιδιωτική οδηγία, δεν υπήρξαν οι κατάλληλοι επικοινωνιακοί χειρισμοί για την αναστροφή του αρνητικού κλίματος και την ενημέρωση του κοινού στο εξωτερικό, ότι δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα ασφάλειας στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Βέβαια είναι αλήθεια ότι οι ταξιδιωτικές οδηγίες από τις ΗΠΑ, επηρεάζουν ένα μεγάλο αριθμό υποψήφιων τουριστών και από χώρες της Ευρώπης. Επίσης πολλοί υποστηρίζουν ότι είναι περιορισμένα τα μέσα αντίδρασης στις ταξιδιωτικές οδηγίες από τη συγκεκριμένη χώρα. Όμως πρέπει να σημειώσουμε ότι την εποχή εκείνη, πολλοί θεωρούσαν όχι άδικα το αεροδρόμιο του Ελληνικού, ως ένα από τα ασφαλέστερα στην Ευρώπη, ενώ σύμφωνα με δηλώσεις αλλοδαπών τουριστών στα ΜΜΕ τότε, “η παρουσία των δυνάμεων ασφαλείας, ήταν τόσο έντονη όσο σε ελάχιστα διεθνή αεροδρόμια της Ευρώπης”! Δεν υπήρχε άλλωστε (όπως συμβαίνει άλλωστε μέχρι σήμερα), κάποιος οργανωμένος μηχανισμός διαχείρισης, αντίδρασης και αναστροφής της αρνητικής κατάστασης. Ωστόσο το 1986 και το 1987, ξεκίνησε η προσπάθεια ανάκαμψης, καθώς ο ΕΟΤ πραγματοποίησε μεγάλη διαφημιστική εκστρατεία στις ΗΠΑ, συνολικής αξίας 4,5 εκατομμυρίων δολαρίων, με slogan “Πηγαίνω στην Ελλάδα”, στην οποία συμμετείχαν μεγάλοι αστέρες του Χόλιγουντ (ανάμεσα τους και πολλοί κάτοχοι βραβείου Όσκαρ), όπως ο Κλιφ Ρόμπερτσον, η Μπάρμπαρα Ρας, ο Χάρι Μόργκαν, ο Νιλ Σεντάκα και η Στέφανι Πάουερς, που ταξίδεψαν στη χώρα μας, για να επισκεφτούν τα αρχαία μνημεία και να ζήσουν από κοντά το φιλόξενο τρόπο ζωής των ελληνικών νησιών. Ο ενθουσιασμός τους ήταν τόσο μεγάλος, που κάποιοι προσφέρθηκαν εθελοντικά να συμμετάσχουν στην εκστρατεία προώθησης της χώρας μας! Το αμερικανικό κοινό ανταποκρίθηκε πολύ θετικά και οι αφίξεις τουριστών από τις ΗΠΑ αυξήθηκαν σημαντικά σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Ωστόσο το αρνητικό κλίμα στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις, δεν επέτρεψε την οριστική ανάκαμψη της αμερικάνικης τουριστικής αγοράς μέχρι σήμερα.

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 2

Ο ιός κοξάκι και οι επιπτώσεις του στον ελληνικό τουρισμό

Τον Απρίλιο του 2002, ο ελληνικός τουρισμός δέχτηκε ένα πολύ σοβαρό πλήγμα, λόγω του θορύβου για επιδημία ιώσεων από τον ιό κοξάκι, ο οποίος είχε συμπτώματα μιας πολύ άσχημης γρίπης, που μπορούσε να προκαλέσει μυοκαρδίτιδα. Περίπου 40 άτομα νοσηλεύθηκαν σε διάφορες περιοχές της χώρας με τα παραπάνω συμπτώματα, με αποτέλεσμα να υπάρξουν φήμες για δήθεν επιδημία και να ληφθούν προληπτικά μέτρα από το Υπουργείο Υγείας, ενώ με απόφαση του Υπουργείου Παιδείας, τα σχολεία έκλεισαν προληπτικά μία εβδομάδα νωρίτερα για τις διακοπές του Πάσχα. Μέχρι όμως να αποσαφηνιστεί το θέμα από το Υπουργείο Υγείας, υπήρξαν σοβαρές επιπτώσεις για τον ελληνικό τουρισμό, το μήνα Μάιο, οι οποίες αφορούσαν σχολικές εκδρομές και άλλες κρατήσεις. Η έλλειψη ενός οργανωμένου μηχανισμού διαχείρισης επικοινωνιακά της κρίσης, επέτρεψε σε κάποια ΜΜΕ, να υπερβάλλουν σπέρνοντας πανικό για δήθεν επιδημία, με αποτέλεσμα να υπάρξει σοβαρός αντίκτυπος στον τουρισμό μας. Τα γεγονότα και η φημολογία αναμεταδόθηκαν από ΜΜΕ του εξωτερικού (Γερμανία, ΗΠΑ, Μ. Βρετανία), με αποτέλεσμα να δυσφημιστεί η χώρα μας. Μάταια φορείς του τουρισμού έκαναν εκκλήσεις να σταματήσουμε να μεγαλοποιούμε τα γεγονότα. Τελικά υπήρξαν χιλιάδες ακυρώσεις κρατήσεων για το Μάιο, κυρίως στην Κρήτη, οι περισσότερες από τη γερμανική αγορά. Συγκεκριμένα υπήρξαν 8.000 ακυρώσεις σε ολόκληρο το νησί, εξαιτίας του αδικαιολόγητου θορύβου. Τα Υπουργεία Εξωτερικών αρκετών χωρών, όπως της Γερμανίας, της Μ. Βρετανίας, της Σερβίας και της Κύπρου, εξέδωσαν ταξιδιωτικές οδηγίες-συστάσεις. Ωστόσο κάποιες από αυτές τις ανακοινώσεις ήταν ουσιαστικά αποτρεπτικές για τους υποψήφιους τουρίστες να έρθουν στην Ελλάδα, όταν για παράδειγμα η ανακοίνωση του Βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών, μεταξύ άλλων ανέφερε ότι “υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις στα νοσοκομεία κάποιων νησιών”, ενώ το Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών, προέτρεπε τους Γερμανούς που επιθυμούσαν να επισκεφθούν την Ελλάδα να κάνουν ακόμα και εμβολιασμούς! Επίσης λόγω της έλλειψης άμεσης ενημέρωσης, οι ξένοι τουριστικοί πράκτορες κυριολεκτικά “βομβαρδίζονταν” από τηλεφωνήματα για την κατάσταση που επικρατούσε στη χώρα μας. Επιπλέον ματαιώθηκαν όλες οι μαθητικές εκδρομές από την Κύπρο, με περίπου 600 μαθητές. Τελικά οι λοιμώξεις σημείωσαν ύφεση πριν το τέλος του Απρίλη, τα προληπτικά μέτρα άρθηκαν, ωστόσο η ζημιά στον τουρισμό είχε γίνει.

Το παραπάνω παράδειγμα μας δείχνει πόσο εύκολο είναι να προκληθεί πανικός, με αρνητικές επιπτώσεις στην τουριστική κίνηση, όταν δεν υπάρχει οργανωμένο πλάνο επικοινωνιακής αντιμετώπισης μιας έκτακτης κατάστασης. Τελικά η φημολογία, ο πανικός και η υπερβολική διάσταση που δόθηκε από κάποια ελληνικά ΜΜΕ, είχαν σημαντικές επιπτώσεις στον τουρισμό μας.

Τέλος όπως γράφτηκε εκείνη την περίοδο σε μεγάλη εφημερίδα, η Ισπανία οφείλει την αλματώδη ανάπτυξη του τουρισμού της, μεταξύ άλλων και στο γεγονός, ότι για παράδειγμα μετά από μια έκρηξη βόμβας, από τους Βάσκους αυτονομιστές στη Μαδρίτη, την επόμενη ημέρα δεν υπήρχε ούτε μονόστηλο στις ισπανικές εφημερίδες! Είναι βέβαια υπερβολικό, καθώς η απόκρυψη των ειδήσεων δεν πρέπει να μας βρίσκει σύμφωνους, όμως μας δείχνει μια άλλη αντιμετώπιση, αντίληψη και αναγνώριση της ανάγκης προστασίας του τουρισμού, που δυστυχώς στη χώρα μας δεν υπάρχει.

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 3

Παράδειγμα κρίσης με μακροχρόνιες επιπτώσεις

Πριν από λίγα χρόνια επισκέφτηκα ένα παραλιακό ξενοδοχείο που βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή του Αιγίου, στο οποίο τα καλοκαίρια της δεκαετίας του ’80, συνήθιζα μαζί με τους γονείς μου να κάνουμε διακοπές. Αμέσως θυμήθηκα ότι το ξενοδοχείο κάθε καλοκαίρι κυριολεκτικά κατακλυζότανε από Γάλλους τουρίστες. Στην εύλογη απορία μου στον ιδιοκτήτη γιατί δεν έχει πλέον Γάλλους στο ξενοδοχείο του, μου απάντησε ότι σταμάτησαν να έρχονται μετά τον ισχυρό σεισμό του Αιγίου το 1995. Ο λόγος ήταν ότι κατέρρευσε μια πτέρυγα του ξενοδοχείου Ελίκη, στην περιοχή Βαλιμίτικα (8 χλμ. από την πόλη), με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 14 άτομα και να τραυματιστούν αρκετοί, ενώ στα θύματα συγκαταλέγονταν και Γάλλοι τουρίστες. Από τότε σταμάτησαν να επισκέπτονται την περιοχή Γάλλοι τουρίστες, καθώς το γεγονός αυτό τους προκάλεσε σοκ και τα γαλλικά τουριστικά πρακτορεία ήταν διστακτικά να “πουλήσουν” πλέον το συγκεκριμένο προορισμό.

Είναι ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα που αποδεικνύει ότι οι επιπτώσεις μιας σοβαρής κρίσης, αν δεν υπάρξει οργανωμένο σχέδιο αντίδρασης, μπορεί να διαρκέσουν αρκετά χρόνια ή ακόμα να αποκτήσουν μόνιμο χαρακτήρα. Είναι λοιπόν πιθανό στον τομέα του τουρισμού μια κρίση, ακόμα και αν δεν έχει άμεση σχέση με τη δική μας επιχείρηση, να εξελιχθεί σε χρόνια, με αρνητικές επιπτώσεις που θα συνεχίζονται για μεγάλο διάστημα μετά το γεγονός. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται κατάλληλη επικοινωνιακή στρατηγική, η οποία πρέπει να επικεντρωθεί στον τομέα ασφάλεια, ώστε να επιστρέψουν οι τουρίστες από τις αγορές-στόχους στην επιχείρηση μας.

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 4

Οι επιπτώσεις του σεισμού στη Λευκάδα

Στις 14 Αυγούστου 2003, ισχυρή σεισμική δόνηση μεγέθους 6,4 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ “χτύπησε” το νησί της Λευκάδας. Θύματα δεν υπήρξαν μόνο τραυματισμοί και υλικές ζημιές, οι οποίες ήταν βέβαια μικρές σε σχέση με το μέγεθος του σεισμού. Η τουριστική περίοδος ήταν στο απόγειο της, επομένως ο σεισμός ήταν ότι χειρότερο μπορούσε να συμβεί. Το σοκ ήταν μεγάλο, καθώς οι τουρίστες άρχισαν να εγκαταλείπουν το νησί στην κορύφωση της τουριστικής περιόδου. Συγκεκριμένα στη Λευκάδα βρίσκονταν 110.000 τουρίστες (Έλληνες και ξένοι), στις 14 Αυγούστου και την επόμενη είχε φύγει πάνω από το 60%, ενώ αξιοσημείωτο είναι ότι οι περισσότεροι που έφυγαν ήταν Έλληνες. Είναι ενδεικτικό ότι κάποια ξενοδοχεία είχαν πληρότητα την ημέρα του σεισμού 100%, ενώ την επόμενη είχε πέσει κάτω από 10%.

Προτεραιότητα ήταν πλέον η ανατροπή του αρνητικού κλίματος. Το πρόβλημα της προσέλκυσης τουριστών για την υπόλοιπη σεζόν έγινε προσπάθεια να αντιμετωπιστεί με μεγάλες προσφορές και μειώσεις των τιμών από τους ιδιοκτήτες των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων και των ενοικιαζόμενων δωματίων που έφταναν το 30%. Επίσης από το Υπουργείο Ανάπτυξης, που τότε επόπτευε τα θέματα του τουρισμού, μετά από λίγες ημέρες ξεκίνησε διαφημιστική καμπάνια για τη Λευκάδα μέσω του γραφείου που διατηρεί ο ΕΟΤ στο Λονδίνο. Ακόμα καταργήθηκαν τα τέλη προσγείωσης στο αεροδρόμιο του Ακτίου, για επιβάτες με προορισμό τη Λευκάδα.

Παρά τις αντίξοες συνθήκες, διοργανώθηκε κανονικά το ετήσιο Διεθνές Φεστιβάλ Φολκλόρ της Λευκάδας με τη συμμετοχή 24 ξένων και ελληνικών συγκροτημάτων, που τόνωσε το ηθικό των κατοίκων του νησιού, όμως οι περισσότεροι επισκέπτες πήγαιναν αυθημερόν.

Η Ένωση Ξενοδόχων Λευκάδας και ο εμπορικός σύλλογος του νησιού με ανακοινώσεις τους διαβεβαίωναν ότι από τους ελέγχους που έγιναν, διαπιστώθηκε ότι κανένα ξενοδοχείο δεν έπαθε την παραμικρή ζημιά και πως η διαμονή σε όλες τις ξενοδοχειακές μονάδες ήταν ασφαλής, ενώ τα ετοιμόρροπα κτήρια που πρόβαλαν τα τηλεοπτικά δίκτυα ήταν πολύ παλαιά στην κατασκευή τους. Μάλιστα ανέφεραν ότι η αντοχή που έδειξαν τα κτήρια του νησιού γενικότερα, ήταν εντυπωσιακή και αυτό οφείλεται στο ότι για τη στατική επάρκεια των κτηρίων ισχύει συντελεστής σεισμικότητας 0,16, δηλαδή ο ίδιος συντελεστής που ισχύει και στην Ιαπωνία, που είναι η πιο σεισμογενής χώρα στον πλανήτη.

Επίσης το υπουργείο Εργασίας ανακοίνωσε ότι για τη στήριξη του τουρισμού της Λευκάδας, αποφασίστηκε η διάθεση 5.000 δελτίων κοινωνικού τουρισμού σε δικαιούχους, από τους νομούς Αττικής, Θεσσαλονίκης, Αχαΐας και Ιωαννίνων.

Το παρήγορο ήταν ότι οι ξένοι τουρίστες που θα έφταναν στη Λευκάδα με πτήσεις charters μέσω Ακτίου δεν ακύρωσαν τις αφίξεις τους, ωστόσο παρά τις προσπάθειες που έγιναν, η κατάσταση ήταν πολύ δύσκολη, τα ξενοδοχεία παρέμειναν το υπόλοιπο του Αυγούστου σχεδόν άδεια και η ζημιά στην τοπική οικονομία ήταν πολύ μεγάλη. Από τον επόμενο όμως χρόνο, ο τουρισμός επανήλθε σε κανονικά επίπεδα, καθώς όπως έχει παρατηρηθεί οι τουρίστες έχουν “ασθενή μνήμη”, όταν πρόκειται για μεμονωμένα γεγονότα και φυσικές καταστροφές. Στο παρελθόν σημαντικά γεγονότα όπως η γρίπη των πτηνών και το τσουνάμι στη νοτιοανατολική Ασία, επηρέασαν σημαντικά, αλλά πρόσκαιρα την τουριστική κίνηση προς ορισμένους τουριστικούς προορισμούς, καθώς δεν εμπόδισαν την ταξιδιωτική διάθεση των ανθρώπων.

Το συμπέρασμα από το σεισμό της Λευκάδας, είναι ότι η προτροπή “να μάθουμε να ζούμε με τους σεισμούς”, για άλλη μια φορά έμεινε στα λόγια, καθώς αν και είμαστε μια από τις πιο σεισμογενείς χώρες στον πλανήτη, υπάρχει σοβαρότατο έλλειμμα ενημέρωσης. Η έλλειψη ενημέρωσης για τη σεισμικότητα στη χώρα μας, έχει ως αποτέλεσμα κάθε φορά που εκδηλώνεται σεισμική δραστηριότητα σε κάποια περιοχή να επικρατεί σύγχυση, πανικός και να ακούγονται ανυπόστατες φήμες. Ακόμα η έλλειψη ενός μηχανισμού αντιμετώπισης της κρίσης στον επικοινωνιακό τομέα ήταν παραπάνω από εμφανής, καθώς αφέθηκε για πολλοστή φορά η διαχείριση του θέματος στα ΜΜΕ, τα οποία βέβαια πρόβαλαν τα παλιά σπίτια που υπέστησαν σοβαρές ζημιές, ενώ σχεδόν αποσιωπήθηκε το γεγονός ότι δεν υπήρξε ούτε ένας εγκλωβισμένος, ότι δεν έπεσαν σπίτια και ότι δεν υπέστησαν ζημιές τα τουριστικά καταλύματα. Η εικόνα της καταστροφής που παρουσιάστηκε από τα τηλεοπτικά δίκτυα, αποτέλεσε “τη χαριστική βολή” για τον τουρισμό στο νησί.

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 5

Η κατάρρευση τμήματος του στεγάστρου στον αρχαιολογικό χώρο του Ακρωτηρίου στη Σαντορίνη

Το Σεπτέμβριο του 2005, κατέρρευσε τμήμα του βιοκλιματικού στεγάστρου στον αρχαιολογικό χώρο του Ακρωτηρίου στη Σαντορίνη. Το Ακρωτήρι θεωρείται ως η προϊστορική Πομπηία του Αιγαίου, καθώς η πόλη καταστράφηκε εξαιτίας της μεγάλης ηφαιστειακής έκρηξης και καταπλακώθηκε από τη στάχτη και τη λάβα το 1613 π.Χ.

Το στέγαστρο, το συνολικό κόστος του οποίου άγγιξε τα 33.000.000 ευρώ, κατέρρευσε καθώς υποχώρησε ένα από τα δεκατέσσερα μεγάλα τόξα έκτασης 1.000 τετραγωνικών μέτρων που το συγκρατούσαν. Εκείνη την ώρα γίνονταν ξενάγηση σε 50-60 τουρίστες, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ένα Βρετανός και να τραυματιστούν άλλοι έξι, δύο Αμερικανοί, δύο Σλοβάκοι, ένας Έλληνας και μια Γερμανίδα.

Έκτοτε υπήρξαν πολλές συζητήσεις και έρευνα για τα αίτια του ατυχήματος, ενώ ως πιθανότερο σενάριο ήταν η επιχωμάτωση του στεγάστρου που έγινε την ημέρα του ατυχήματος. Επίσης υπήρξε μεγάλος προβληματισμός για το αν ήταν σωστό να παραμένει ανοιχτός ο αρχαιολογικός χώρος για το κοινό, καθώς βρίσκονταν οι εργασίες κατασκευής του στεγάστρου σε εξέλιξη.

Το ατύχημα στη Σαντορίνη, επιβεβαιώνει την ανάγκη για λήψη αυστηρών μέτρων ασφαλείας σε αρχαιολογικούς χώρους, που βρίσκονται εργασίες σε εξέλιξη. Στη χώρα μας υπάρχουν πολλά και αξιόλογα μνημεία και ιστορικοί χώροι που κάθε χρόνο προσελκύουν πολλά εκατομμύρια επισκέπτες από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Τα διάσπαρτα σε ολόκληρη την επικράτεια μνημεία αποτελούν όχι μόνο σημαντικούς πόλους έλξης, αλλά και “ζωντανή διαφήμιση” της χώρας μας στο εξωτερικό. Είναι λοιπόν απαραίτητο όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς, με κυριότερο το Υπουργείο Πολιτισμού να έχουν ως κοινή συνισταμένη των προσπαθειών τους, την ασφάλεια των επισκεπτών. Είναι γνωστό και από το παρελθόν, σε αρχαιολογικούς χώρους που βρίσκονταν σε εξέλιξη έργα αναστήλωσης, ότι υπήρξαν πιέσεις από τοπικούς φορείς και τουριστικούς επιχειρηματίες για την όσο το δυνατό γρηγορότερη αποπεράτωση των έργων. Ωστόσο είναι προτιμότερη η καθυστέρηση στην παράδοση ενός έργου, από το να βρεθούν σε κίνδυνο οι επισκέπτες των μνημείων. Είναι άλλωστε λογικό ότι σε περίπτωση που στα θύματα συγκαταλέγονται αλλοδαποί τουρίστες (όπως στην περίπτωση της Σαντορίνης), να υπάρχει ενδιαφέρον και κάλυψη του θέματος από διεθνή ΜΜΕ. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω ο αριθμός των επισκεπτών την ώρα του ατυχήματος δεν ήταν μικρός (50-60 τουρίστες), επομένως από τύχη οι συνέπειες δεν ήταν μεγαλύτερες, οι οποίες μπορεί να έθεταν σε κίνδυνο τη ζωή των παραπάνω τουριστών, αλλά και να προκαλούσαν διεθνή δυσφήμιση της χώρας. Επομένως η μικρή ή μεγάλη καθυστέρηση στην υλοποίηση των έργων, μπορεί όχι μόνο να “σώσει ζωές”, αλλά και να αποτρέψει από διεθνή δυσφήμιση τη χώρα μας και τον τουρισμό της.

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 6

Οι επιπτώσεις στον τουρισμό από τις πυρκαγιές της Σάμου και της Χαλκιδικής

Η μεγάλη πυρκαγιά στη Σάμο τον Ιούλιο του 2000, αποτέφρωσε περισσότερα από 25.000 στέμματα δασικών και καλλιεργήσιμων εκτάσεων, ενώ είχε μεγάλες επιπτώσεις στον τουρισμό. Συγκεκριμένα παρατηρήθηκε κύμα φυγής τουριστών, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι 15.000 περίπου αλλοδαποί τουρίστες εγκατέλειψαν το νησί μέσα σε λίγες ημέρες, παρά το γεγονός ότι δεν επλήγησαν ξενοδοχειακές μονάδες, γεγονός που προήλθε από αθέμιτο επιχειρηματικό ανταγωνισμό, που ανθεί σε τέτοιες περιπτώσεις. Επίσης υπήρξε ένα απίστευτο όργιο φημών, από τηλεοπτικούς σταθμούς της Ολλανδίας, με θέμα αν η Σάμος είναι ασφαλής προορισμός, το οποίο εμπόδισε πολλούς Ολλανδούς να ταξιδέψουν στο νησί. Μέσα σε αυτή την κατάσταση ήρθε και η ανακοίνωση από τουριστικούς πράκτορες και ασφαλιστικές εταιρείες της Ολλανδίας, που ειδοποιούσαν τους συμπατριώτες τους, ότι εφόσον το νησί τέθηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, δεν θα καλύπτονταν ασφαλιστικά ακόμα και για το παραμικρό ατύχημα. Ένα βρετανικό τουριστικό πρακτορείο εξέδωσε οδηγία για τους Βρετανούς που ήθελαν να διακόψουν τις διακοπές τους στο νησί, προσφέροντας ως εναλλακτική λύση διακοπές στο Κουσάντασι της Τουρκίας. Ακόμα η Σάμος γέμισε με προκηρύξεις Τούρκων που καλούσαν τους τουρίστες να πάνε απέναντι! Τέλος ακυρώθηκαν όλα τα γκρουπ από Σλοβενία, ενώ οι πτήσεις charters μειώθηκαν κατά 40%. Οι ξενοδόχοι του νησιού προσκάλεσαν τηλεοπτικά συνεργεία από το εξωτερικό για να τους δείξουν ότι στερείται βάσης η υπερβολική εικόνα που είχε δημιουργηθεί, σύμφωνα με την οποία η Σάμος ήταν επικίνδυνο νησί. Επίσης ενόψει της πτώσης του τουρισμού, λόγω της μεγάλης δημοσιότητας που έλαβε το θέμα, έγινε έκκληση στους Σαμιώτες που κατοικούν σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, αλλά και σε αυτούς του εξωτερικού να επισκεφτούν το νησί, στην προσπάθεια που κατέβαλαν οι τοπικές αρχές και οι επιχειρήσεις για περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων στην τουριστική κίνηση.

Στη χερσόνησο της Κασσάνδρας, στη Χαλκιδική ήταν βιβλική η καταστροφή που προκάλεσε η πύρινη λαίλαπα τον Αύγουστο του 2006, καθώς αποτεφρώθηκαν περίπου 50.000 στρέμματα, ενώ σύμφωνα με εκτιμήσεις γεωπόνων θα χρειαστούν τουλάχιστον 50 χρόνια για να επανέλθει το δάσος στην προ της πυρκαγιάς κατάσταση! Ακόμα δύο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από τον πανικό, ενώ εκατοντάδες παραθεριστικές κατοικίες, καταστήματα, αποθήκες και άλλες κτηριακές εγκαταστάσεις έγιναν στάχτη ή υπέστησαν σοβαρές ζημιές. Έντρομοι τουρίστες και κάτοικοι εγκατέλειψαν περιοχές όπως το Πολύχρονο, Χανιώτη, Πευκοχώρι και Νέα Σκιώνη, που είναι από τους σημαντικότερους πόλους έλξης της περιοχής. Οι ζημιές στον τουρισμό ήταν ανυπολόγιστες καθώς πολλοί Έλληνες παραθεριστές εγκατέλειψαν την περιοχή, ενώ τουλάχιστον 600 Βρετανοί διέκοψαν πρόωρα τις διακοπές τους. Τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης ήταν πολύ επικριτικά με χαρακτηριστικότερο το ρεπορτάζ του BBC, που μιλούσε για χάος και του Guardian που έκανε λόγο για “ανύπαρκτο σχεδιασμό και αδυναμία συνεργασίας μεταξύ των υπηρεσιών”.

Τα δύο παραπάνω παραδείγματα είναι ίσως τα χαρακτηριστικότερα των τελευταίων χρόνων και δείχνουν τις μεγάλες επιπτώσεις των πυρκαγιών, στους τουριστικούς προορισμούς, παράλληλα με τη διαχρονική αδυναμία που έχουμε δείξει ως κράτος στην αντιμετώπιση των κρίσεων. Αποτέλεσμα είναι τα τελευταία χρόνια να γίνονται οι τουριστικές περιοχές της χώρας, έρμαιο φημών και κακόβουλων ή υπερβολικών ανταποκρίσεων από τα διεθνή ΜΜΕ.

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 7

Το καρναβάλι του Ρίο ντε Τζανέιρο

Είναι γνωστό ότι στο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας, διοργανώνεται κάθε χρόνο το πιο διάσημο καρναβάλι σε ολόκληρο τον κόσμο, με πλήθος εκδηλώσεων και παρελάσεων, που αποτελεί πόλο έλξης τουριστών και ΜΜΕ από ολόκληρο τον κόσμο. Το καρναβάλι του Ρίο, δεν έχει καμία σχέση με το ρομαντισμό που χαρακτηρίζει το καρναβάλι της Βενετίας, καθώς τα κύρια χαρακτηριστικά του είναι η ασυδοσία, η ξέφρενη διασκέδαση και ο υπέρμετρος ερωτισμός. Στο Ρίο, το καρναβάλι δεν αποτελεί μια απλή παρέλαση αρμάτων και μεταμφιεσμένων, αλλά μια τεράστια γιορτή που προετοιμάζεται κυριολεκτικά από την επόμενη ημέρα του προηγούμενου καρναβαλιού, ενώ διαρκεί μερικές εβδομάδες. Το καρναβάλι είναι πολύ σημαντικό για την οικονομική ζωή της πόλης. Στη φημισμένη παραλία της Κόπα Καμπάνα κάθε βράδυ συρρέουν χιλιάδες άτομα καθώς διοργανώνονται διάφορες εκδηλώσεις. Κατά τη διάρκεια του Καρναβαλιού το Ρίο δεν κοιμάται, αφού ένα μεγάλο πλήθος από εκδηλώσεις πλαισιώνουν την παρέλαση, όπως μίνι παρελάσεις σάμπα, χοροί μασκαρεμένων και ξέφρενα πάρτι στους δρόμους. Οι συμμετέχοντες στην παρέλαση είναι πολλές χιλιάδες, στην πλειοψηφία τους κάτοικοι της πόλης, πολλοί από τους οποίους ζούνε στις φτωχογειτονιές. Επιπλέον πολύ μεγάλος είναι και ο αριθμός των επισκεπτών που συρρέουν από πολλές περιοχές του κόσμου, για να θαυμάσουν το μοναδικό θέαμα και για να απολαύσουν τη φιλήδονη κατάργηση κάθε κανόνα και ταμπού. Το αλκοόλ και οι διάφορες απαγορευμένες ουσίες κυκλοφορούν ανεξέλεγκτα, ενώ πολλά είναι τα θύματα (ντόπιοι και ξένοι) κλοπών και ληστειών κατά τη διάρκεια του καρναβαλιού. Γενικά στη Βραζιλία υπάρχει μεγάλο πρόβλημα εγκληματικότητας, ενώ οι ληστείες και τα εγκλήματα που έχουν σχέση με ναρκωτικά συνεχώς αυξάνονται. Επιπλέον συμμορίες, στις πόλεις όπως το Ρίο και το Σάο Πάολο, βάζουν στόχο τα παιδιά των δρόμων, με αποτέλεσμα όλο και περισσότερα να δολοφονούνται.

Το Ρίο είναι μια τεράστια πόλη με πληθυσμό όσο ολόκληρη η Ελλάδα (11.000.000), η οποία έχει επενδύσει πολλά στα έσοδα από τους επισκέπτες του διασημότερου καρναβαλιού στον κόσμο. Μέσα σε όλο αυτό το κλίμα πραγματοποιείται κάθε χρόνο το καρναβάλι, δέσμιο πλέον της φήμης του, καθώς είναι πλέον γνωστό, ως το πιο διασκεδαστικό, αλλά και το πιο επικίνδυνο καρναβάλι της υφηλίου. Η εγκληματικότητα σε μια πόλη εκατομμυρίων κατοίκων και επισκεπτών όχι μόνο είναι πολύ δύσκολο να περιοριστεί, αλλά κάθε χρόνο αυξάνεται κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτέλεσε το καρναβάλι το Φεβρουάριο του 1992, όταν σε τέσσερις μόλις ημέρες σκοτώθηκαν 154 άτομα! Το Φεβρουάριο του 2007, για άλλη μια φορά το κύμα της εγκληματικότητας παρουσίασε αύξηση, καθώς σε διάστημα λίγων εβδομάδων πριν ξεκινήσουν οι εκδηλώσεις, είχαν σκοτωθεί 64 άτομα, σε συγκρούσεις συμμοριών. Επομένως η εγκληματικότητα αποτελεί ένα διαρκή κίνδυνο για το καρναβάλι στο Ρίο, που μπορεί κάποια στιγμή να έχει μεγάλες συνέπειες, με σημαντικότερη τη μεγάλη πτώση του τουρισμού. Οι αρχές της πόλης προσπαθούν να αντιμετωπίσουν αυτό το μεγάλο πρόβλημα, τόσο με τη βοήθεια κατασταλτικών μηχανισμών, όσο και επικοινωνιακά. Γι’ αυτό το λόγο κατά τη διάρκεια του καρναβαλιού του 2007, στα πλαίσια των προληπτικών μέτρων, 30.000 αστυνομικοί ανέλαβαν τη διασφάλιση της τάξης και της προστασίας των ντόπιων και των τουριστών που θα συμμετάσχουν στις εκδηλώσεις. Επιπλέον στα πλαίσια της επικοινωνιακής πολιτικής, η τοπική αυτοδιοίκηση της πόλης προσπάθησε με κάθε τρόπο να προβάλλει τα θετικά του καρναβαλιού και να περάσει το μήνυμα ότι το Ρίο είναι μια γαλήνια και ευτυχισμένη πόλη, “πρωτεύουσα” των παγκόσμιων καρναβαλικών εκδηλώσεων και της διασκέδασης. Και θα μπορούσαμε να πούμε ότι σε ένα μεγάλο βαθμό το έχουν καταφέρει.

Ο Αλέξης Σωτηρόπουλος είναι δημοσιογράφος, Εργαστηριακός Συνεργάτης στο Τμήμα Τουριστικών Επιχειρήσεων του ΤΕΙ Πειραιά & Καθηγητής στο ΙΕΚ Le Monde

03/03/2009