του Αλέξη Σωτηρόπουλου, MSc

Ο αγροτουρισμός αφορά την ήπια μορφή τουριστικής δραστηριότητας, η οποία αναπτύσσεται σε χώρο μη αστικό σε μικρές μονάδες οικογενειακής ή συνεταιριστικής μορφής. Αυτές οι μονάδες διατηρούν φυσικά τα στοιχεία της περιοχής (π.χ. παραδοσιακοί ξενώνες), ενώ γίνεται προσπάθεια η τροφοδοσία των καταλυμάτων να περιέχει κυρίως προϊόντα της τοπικής παραγωγής.

Οι βασικοί στόχοι του αγροτουρισμού αφορούν στην προσφορά εναλλακτικών λύσεων κυρίως για τους ανθρώπους των μεγάλων πόλεων, οι οποίοι αναζητούν ένα ήσυχο τόπο, στη φύση για να περάσουν τις διακοπές τους και να ξεφύγουν από το άγχος της καθημερινότητας. Επιπλέον αποδίδουν ένα συμπληρωματικό εισόδημα στους ιδιοκτήτες των καταλυμάτων οι οποίοι είναι κατά κύριο επάγγελμα αγρότες. Οι συνέπειες της ανάπτυξης του αγροτουρισμού είναι πολύ θετικές για τους προορισμούς, καθώς αυτό το πρόσθετο εισόδημα είναι πολλές φορές ικανό να αποτελέσει ανάχωμα στην αστυφιλία, στην ερήμωση της υπαίθρου και στη μείωση της αγροτικής παραγωγής. Επιπλέον η ανάδειξη της διαφορετικότητας και της μοναδικότητας του κάθε τόπου, με τη δημιουργία ενός φιλικού και ζεστού περιβάλλοντος για την υποδοχή των επισκεπτών. Μέσω του αγροτουρισμού υπάρχει η δυνατότητα για επαφή του επισκέπτη με ένα σύνολο δραστηριοτήτων, όπως οι αγροτικές, ο οικοτουρισμός, τα αθλήματα περιπέτειας και οι πολιτιστικές περιηγήσεις. Ακόμα επέρχεται η γνωριμία του επισκέπτη με τα τοπικά ήθη και έθιμα και η απόλαυση των παραδοσιακών σπεσιαλιτέ της περιοχής.

Οι αγροτουρίστες είναι συνήθως άνθρωποι από 50 χρονών και πάνω, οι οποίοι κάνουν αγροτουρισμό για τρεις λόγους: α. Για ξεκούραση και χαλάρωση, β. Για να έρθουν σε επαφή με τη φύση, γ. Για να απολαύσουν υγιεινά τοπικά προϊόντα και τον καθαρό αέρα. Οι άνθρωποι που κάνουν αγροτουρισμό έχουν συνήθως οικονομικό επίπεδο από μέσο και πάνω και υψηλό μορφωτικό επίπεδο.

Ο αγροτουρισμός έχει τους παρακάτω στόχους:

• Την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου.

• Την κινητοποίηση όλων των παραγωγικών, πολιτισμικών και αναπτυξιακών τοπικών δυνάμεων, προκειμένου να συμβάλλουν στην αειφόρο οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών.

• Την ανάδειξη και τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και της παράδοσης.

• Την προσέλκυση επενδύσεων, για ένα εναλλακτικό, αναπτυξιακό μέλλον για την περιοχή.

Οι υποδομές του αγροτουρισμού είναι συνήθως μικρής κλίμακας, άλλωστε ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του αγροτουρισμού πρέπει είναι η ηπιότητα σε όλες τις τουριστικές δραστηριότητες.

Ωστόσο είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι υπάρχουν δυσμενείς επιπτώσεις του αγροτουρισμού στο περιβάλλον, όταν υπερβεί τα “όρια αντοχής” μιας περιοχής. Ο κίνδυνος από αυτή τη μορφή του τουρισμού, υπάρχει όταν αναπτύσσεται υπερβολικά και άναρχα, με συνέπεια το φυσικό περιβάλλον να υποβαθμιστεί. Επιπλέον μια άλλη δυσμενής συνέπεια του αγροτουρισμού μπορεί να είναι ο περιορισμός της αγροτικής απασχόλησης. Σκοπός του αγροτουρισμού δεν είναι να μετατρέψει τους αγρότες σε τουριστικούς επιχειρηματίες, αλλά να τους προσφέρει μια επιπλέον απασχόληση και ένα συμπληρωματικό εισόδημα παράλληλα με το αγροτικό.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Αγροτουρισμός είναι:

Ένας τρόπος ανάπτυξης της υπαίθρου, μέσω μιας ήπιας μορφής τουρισμού.

Μια επιτυχημένη ευρωπαϊκή πολιτική, που εφαρμόζεται για να λύσει προβλήματα, όπως η αστυφιλία και η μείωση της αγροτικής παραγωγής.

Ευκαιρία για την Ελλάδα να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της υπαίθρου.

Πρωταγωνιστές είναι οι αγρότες και οι κάτοικοι της υπαίθρου.

Η διατήρηση εθίμων, λαογραφίας, χειροτεχνίας και παραδοσιακών τεχνών που τείνουν να εκλείψουν.

Η ανάδειξη της διαφορετικότητας του κάθε τόπου.

Ένας τρόπος να βρουν απασχόληση οι νέοι, οι αγρότες και γενικότερα οι κάτοικοι των οικονομικά ασθενέστερων ορεινών περιοχών.

Η δημιουργία ενός φιλικού και ζεστού περιβάλλοντος για τους επισκέπτες.

Η φιλοξενία σε ένα περιβάλλον λιτό με τοπικό χαρακτήρα και με όλες τις ανέσεις.

Η επαφή του επισκέπτη με την αγροτική ζωή, τις καλλιέργειες, τις αγροτικές εργασίες, τη φύση, τη χλωρίδα και την πανίδα.

Η γνωριμία των επισκεπτών με τα τοπικά ήθη, έθιμα και την τοπική κουζίνα.

Η γνωριμία του επισκέπτη με την τοπική κοινότητα.

Αγροτουρισμός δεν είναι:

Η μαζική και επεμβατική ανάπτυξη με πάσης φύσεως ξενοδοχειακές και τουριστικές επιχειρήσεις που αλλοιώνουν το χαρακτήρα της υπαίθρου.

Απλώς μια ωραία ιδέα.

Μια ευκαιριακή λύση.

Η εκμετάλλευση μιας περιοχής από μεγαλοεπιχειρηματίες και tour operators.

Μια μορφή ανάπτυξης που παραβλέπει την πολιτιστική κληρονομιά.

Η ισοπέδωση και η ομοιογένεια όλων των περιοχών.

Η εγκατάλειψη της υπαίθρου για αναζήτηση εργασίας στα μεγάλα αστικά κέντρα.

Η απρόσωπη παροχή υπηρεσιών.

Η συχνά μίζερη φιλοξενία στα ενοικιαζόμενα δωμάτια, χωρίς άνεση, καθαριότητα και σπιτική ζεστασιά.

Οι παθητικές διακοπές.

Η αναπαράσταση των εθίμων μιας περιοχής μόνο για “τουριστική κατανάλωση”.

Η απουσία του κατοίκου της υπαίθρου και η έλλειψη επικοινωνίας και επαφής με τους επισκέπτες.

(Πηγή: Agrotour.gr)

Είναι αξιοσημείωτο ότι το μεγαλύτερο μέρος των αγροτουριστών παγκόσμια, προέρχονται από το εσωτερικό της κάθε χώρας και αποτελούν τον κορμό της αγροτουριστικής πελατείας.

Σε χώρες της Ευρώπης, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, ο αγροτουρισμός έχει αναπτυχθεί εδώ και αρκετά χρόνια σε φάρμες, οι οποίες δίνουν τη δυνατότητα στους τουρίστες εκτός από την παραμονή τους σε παραδοσιακούς ξενώνες, να έρθουν σε επαφή με την καλλιέργεια προϊόντων της τοπικής γης. Επίσης στη φάρμα φιλοξενούνται και κάποια ζώα.

Στην Ελλάδα ο αγροτουρισμός αποτελεί μια σχετικά καινούργια μορφή τουρισμού, ωστόσο οι λίγες επιχειρήσεις που ασχολούνται με αυτή την ειδική μορφή τουρισμού, παρουσιάζουν προβλήματα αποτελεσματικής λειτουργίας και προώθησης των πωλήσεων. Μάλιστα σε ορισμένες περιοχές έχει αναπτυχθεί με ένα πρωτότυπο τρόπο. Η ελληνική “πατέντα” ανάπτυξης του αγροτουρισμού δεν έγινε σε φάρμες που περιλαμβάνουν καλλιεργήσιμες εκτάσεις και ζώα, αλλά μόνο παραδοσιακούς ξενώνες ή ξενοδοχεία. Η ύπαρξη ωστόσο ενός παραδοσιακού ξενώνα σε ένα σχετικά μικρό οικόπεδο για παράδειγμα στη Λίμνη Πλαστήρα, σίγουρα δεν αποτελεί αγροτουριστική επιχείρηση με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Είναι απλά ένας παραδοσιακός ξενώνας, του οποίου ο ιδιοκτήτης για λόγους marketing, επέλεξε τον τίτλο “αγροτουριστική επιχείρηση” που του προσφέρει μια ιδιαίτερη αίγλη. Είναι πραγματικά μια “ελληνική πατέντα” στην προσπάθεια κάποιων επιχειρηματιών να διαφοροποιήσουν τις επιχειρήσεις τους, από τα συμβατικά ξενοδοχεία και να προσελκύσουν πελάτες.

Ο αγροτουρισμός είναι μια άλλη μορφή τουρισμού η οποία αν αξιοποιηθεί κατάλληλα μπορεί να συμβάλλει (μαζί με άλλες μορφές) στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Η ‘‘μαγιά’’ άλλωστε υπάρχει, καθώς η ελληνική γη είναι πλούσια σε προϊόντα, όπως λάδι, κρασί, ελιές και μέλι.

Στη χώρα μας είναι ελάχιστες οι αγροτουριστικές μονάδες με την πραγματική έννοια του όρου, αλλά θα μπορούσαν σε κάποιες περιοχές να δημιουργηθούν, ώστε να προσφέρουν στους επισκέπτες την ευκαιρία να περάσουν λίγες ημέρες κοντά στο φυσικό περιβάλλον και το σημαντικότερο, να γευτούν προϊόντα της τοπικής γης. Οι επισκέπτες των αγροτουριστικών μονάδων που θα δημιουργηθούν θα έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στις αγροτικές εργασίες όλο το χρόνο ανάλογα με την εποχή που θα επιλέξουν.

Τέλος στη χώρα μας δραστηριοποιούνται αρκετοί γυναικείοι συνεταιρισμοί, των οποίων η δράση περιλαμβάνει από πίτες μέχρι κεντήματα και ξενώνες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αναπαλαίωση ενός ετοιμόρροπου νεοκλασικού στη Ζαγορά από το Γυναικείο Συνεταιρισμό του χωριού. Τώρα σχεδιάζουν την εξαγωγή των προϊόντων τους (τοπικά παραδοσιακά προϊόντα) στη Γαλλία. Επίσης ο Αγροτουριστικός Συνεταιρισμός Πέτρας στη Λέσβο, που ιδρύθηκε το 1983, προσφέρει εκτός από τα ενοικιαζόμενα δωμάτια και εστιατόριο, όπου οι επισκέπτες απολαμβάνουν παραδοσιακές συνταγές του τόπου.

Ο Αλέξης Σωτηρόπουλος είναι δημοσιογράφος, Εργαστηριακός Συνεργάτης στο Τμήμα Τουριστικών Επιχειρήσεων του ΤΕΙ Πειραιά & Καθηγητής στο ΙΕΚ Le Monde

07/04/2009